Zašto Subotica slavi 1. septembar?

Dan grada Subotica slavi 1. septembra. Taj datum se veže za odluku austrijske carice, Marije Terezije, da 1779. proglasi Suboticu „slobodnim kraljevskim gradom“. To proglašenje je imalo kolonijalni sadržaj i bilo je upereno protiv Srba i protiv Jevreja, s ciljem da se tadašnja Subotica, naseljena u ogromnoj većini Srbima pravoslavne i rimokatoličke veroispovesti, pretvori u grad s većinskim nesrpskim stanovništvom - rimokatoličke vere. Do tada je Subotica bila jedan od vojnih centara Srba Krajišnika, ali je austrijska carica taj centar ukinula. Veliki broj Srba je odselio na jug – u austrijske garnizone prema turskoj granici, ili u Rusiju. Da bi još više umanjila broj Srba u Subotici, Marija Terezija je potpisala odluku da Srbi pravoslavci i Jevreji ne mogu da steknu prava slobodnih građana u Subotici, tj. dehinc autem nonnisi Romano Catholici ad Jus Concivilitatis admittantur(„Odsada pak samo rimokatolici mogu dobiti prava građanstva“). U skladu s ovom odlukom, Marija Terezija je rimokatolike oslobodila poreza, dodelila im besplatno zemlju u okolini grada, i obavezala se da će im podignuti jednu ili dve kuće – u prvom redu, rimokatolicima koji se dosele iz drugih krajeva Habsburške monarhije. Svim rimokatolicima je obećala i poslove u trgovini, administraciji i zanatskim radnjama. I tako je počelo doseljavanje nesrpskog stanovništva u Suboticu i rasrbljivanje zatečenih Srba – njihovim prevođenjem u rimokatoličku veru i njihovom mađarizacijom. U oba slučaja, ti Srbi su (kad su se odricali srpske pripadnosti) postojali slobodni građani Subotice i mogli su koristiti propisane privilegije. Isto pravilo je važilo i za Jevreje – ako pređu u rimokatoličku veru i prijave narodnu pripadnost koja nije jevrejska, postaju slobodni građani i mogu koristiti sve privilegije propisane za rimokatolike grada Subotice.

Svaki grad treba da ima svoj dan i da ga slavi pa tako i Subotica. Mislimo da u istoriji ovog našeg lepog grada ima datuma koji bi se slavili. Datuma u kojima niko nije proterivan niti su mu se oduzimala građanska i osnovna ljudska prava. Mnogi Srbi i Jevreji u Subotici ne znaju činjenice, koje su navedene, a koje se nalaze u ukazu Marije Terezije. A te činjenice treba da budu dostupne svim garađanima Subotice, pa neka oni sami odluče da li treba da se slavi taj datum.